**آناتومی و فیزیولوژی مرغ تخمگذار**
مرغهای تخمگذار (معمولاً از نژادهای **لگهورن** یا **های-لاین**) دارای ویژگیهای آناتومیکی و فیزیولوژیکی خاصی هستند که آنها را برای تولید تخممرغ بهینه میکند. در ادامه به مهمترین بخشها و عملکردهای بدن مرغ تخمگذار میپردازیم:
---
### **۱. دستگاه تولیدمثل مرغ تخمگذار**
سیستم تولیدمثل مرغ (بهویژه تخمدان و اویدوکت) نقش اصلی در تشکیل تخممرغ دارد. برخلاف پستانداران، مرغها تنها **یک تخمدان فعال** (چپ) و یک اویدوکت (لوله تخمبر) دارند.
#### **الف) تخمدان (Ovary)**
- محل ذخیره و رشد **فولیکولهای تخمک** (زرده).
- هر فولیکول حاوی یک زرده (Oocyte) است که پس از بلوغ، آزاد میشود (**اوولاسیون**).
- رنگ زرده به **رژیم غذایی** (مثل کاروتنوئیدها) بستگی دارد.
#### **ب) اویدوکت (Oviduct)**
لوله بلند و پیچخوردهای است که در ۵ بخش اصلی، تخم را تشکیل میدهد:
۱. **اینفاندیبولوم** (Infundibulum):
- محل دریافت زرده آزادشده از تخمدان (عملکرد: ۱۵-۳۰ دقیقه).
- اگر اسپرم وجود داشته باشد، **باروری** در اینجا اتفاق میافتد.
۲. **مگنوم (Magnum)**:
- افزودن **آلبومین** (سفیده تخممرغ) به دور زرده (۳ ساعت).
- حاوی پروتئینهای مانند **اوالبومین** و **لیزوزیم**.
۳. **ایستموس (Isthmus)**:
- تشکیل **غشاهای پوسته داخلی و خارجی** (۱ ساعت).
۴. **رحم (Uterus یا Shell Gland)**:
- افزودن **پوسته آهکی** (کلسیم کربنات) و رنگدانهها (۱۸-۲۰ ساعت).
- پوسته در مرغهای تخمگذار سفید یا قهوهای (بسته به نژاد).
۵. **واژن (Vagina)**:
- تخم را به سمت **کلوآک** هدایت و با یک لایه محافظ (**کوتیکول**) پوشانده میشود.
---
### **۲. ویژگیهای فیزیولوژیک مرغ تخمگذار**
#### **الف) چرخه تخمگذاری**
- مرغها معمولاً هر **۲۴-۲۶ ساعت** یک تخم میگذارند (چرخه نوری نقش کلیدی دارد).
- تولید تخم تحت تأثیر **هورمونها** است:
- **FSH** (هورمون محرک فولیکول): رشد فولیکولها.
- **LH** (هورمون لوتئینهکننده): تحریک اوولاسیون.
- **استروژن و پروژسترون**: تنظیم تشکیل تخم.
#### **ب) متابولیسم کلسیم**
- مرغ تخمگذار به **۴ گرم کلسیم** در روز نیاز دارد (برای پوسته تخم).
- کلسیم از **استخوانهای مدولاری** (ذخیره کلسیم) و جیره غذایی تأمین میشود.
- کمبود کلسیم → پوسته نازک یا **تخم بدون پوسته**.
#### **ج) تأثیر نور**
- نوردهی مصنوعی (۱۴-۱۶ ساعت نور در روز) محور هیپوتالاموس-هیپوفیز را تحریک و تولید تخم را افزایش میدهد.
---
### **۳. تفاوتهای آناتومیکی با مرغ گوشتی**
- **روده کوتاهتر**: جذب سریعتر مواد مغذی برای تخمگذاری.
- **استخوانهای سبکتر**: ولی با ذخیره کلسیم بیشتر (استخوان مدولاری).
- **کبد بزرگتر**: برای سنتز چربیهای زرده.
---
### **۴. چالشهای فیزیولوژیک در مرغهای تخمگذار**
۱. **خستگی قفس (Cage Layer Fatigue)**:
- ناشی از کمبود کلسیم و فسفر → فلجی یا مرگ.
۲. **پرولاپس اویدوکت**:
- بیرونزدگی رحم به دلیل تخمهای بزرگ یا فشار عضلانی.
۳. **بیماریهای متابولیک**:
- مانند **کبد چرب** به دلیل سوختوساز بالای چربیها.
---
### **۵. نکات مدیریتی برای سلامت مرغ تخمگذار**
- تأمین **جیره بالانسشده** (پروتئین ۱۶-۱۸٪، کلسیم ۳.۵-۴٪).
- کنترل **استرس گرمایی** (کاهش تولید تخم در دمای بالا).
- پیشگیری از بیماریها (مثل **نیوکاسل** یا **برونشیت عفونی**).
---
### **جمعبندی**
آناتومی و فیزیولوژی مرغ تخمگذار حول **بهینهسازی تولید تخممرغ** تکاملیافته است. درک این سیستمها به مدیریت بهتر تغذیه، نوردهی و سلامت گله کمک میکند. اگر نیاز به جزئیات بیشتری در مورد بخش خاصی (مثل هورمونها یا بیماریها) دارید، بپرسید! 🐔🥚
