استفاده از **هورمون‌های مجاز رشد** در گاوها، عمدتاً با هدف **بهبود راندمان تولید گوشت و شیر** و با رعایت مقررات سختگیرانهٔ بهداشتی انجام می‌شود. این هورمون‌ها تحت نظارت مراجع قانونی (مانند سازمان غذا و داروی آمریکا FDA و سازمان‌های مشابه در سایر کشورها) تأیید شده‌اند و استفادهٔ صحیح از آنها می‌تواند مزایای اقتصادی برای دامداران داشته باشد. در ادامه، مهم‌ترین جنبه‌های این موضوع بررسی می‌شود:
---
### **انواع هورمون‌های مجاز رشد در گاو**
1. **هورمون‌های استروئیدی (طبیعی و مصنوعی)**:
- **استروژن** (مثل **استرادیول**): افزایش اشتها و بهبود رشد عضلات.
- **پروژسترون** (مثل **ملنگسترول استات**): کنترل چرخه فحلی و افزایش وزن.
- **آندروژن** (مثل **تستوسترون**): تحریک رشد ماهیچه‌ها.
- **ترکیبات سنتتیک** (مثل **ترنبولون استات**): مشتقات مصنوعی با اثرات مشابه.
2. **هورمون پپتیدی (سوماتوتروپین گاوی rbST)**:
- نوع مصنوعی هورمون رشد طبیعی گاو که در **گاوهای شیری** برای افزایش تولید شیر (حدود ۱۰-۱۵%) استفاده می‌شود.
---
### **کاربردها و مزایا**
- **گاوهای پرواری**:
- تسریع رشد و افزایش وزن روزانه.
- بهبود ضریب تبدیل خوراک (FCR).
- تولید لاشه با درصد گوشت بیشتر و چربی کمتر.
- **گاوهای شیری**:
- افزایش تولید شیر بدون افزایش مصرف خوراک.
- کاهش هزینه‌های تولید به ازای هر واحد شیر.
---
### **روش‌های تجویز**
1. **ایمپلنت گوش (کاشت زیرپوستی)**:
- رایج‌ترین روش برای گاوهای گوشتی.
- هورمون به‌تدریج جذب خون می‌شود.
- زمان تجویز: معمولاً در ابتدای دوره پروار یا هنگام انتقال به مرتع.
2. **تزریقی (مثل rbST)**:
- برای گاوهای شیری، به صورت تزریق زیرپوستی هر ۱۴ روز یکبار.
---
### **ملاحظات ایمنی و نظارتی**
1. **دوره پرهیز (Withdrawal Period)**:
- فاصله بین آخرین تجویز تا ذبح دام، برای اطمینان از تخلیه باقیمانده هورمونی.
- نظارت مستمر بر باقیمانده‌ها در گوشت و شیر توسط مراجع بهداشتی.
2. **مقررات کشورها**:
- **آمریکا**: استفاده از ایمپلنت‌های استروئیدی و rbST مجاز است.
- **اتحادیه اروپا**: ممنوعیت کامل استفاده از هورمون‌های رشد در دام‌ها.
- **ایران**: مطابق قوانین سازمان دامپزشکی، استفاده محدود و تحت نظارت انجام می‌شود.
3. **سلامت مصرف‌کننده**:
- مطالعات FDA و WHO نشان داده‌اند که باقیمانده هورمون‌ها در محصولات دامی در سطح مجاز، **خطری برای انسان ندارد**.
- برخی نگرانی‌ها درباره اثرات بلندمدت وجود دارد، اما شواهد علمی قطعی نیست.
---
### **چالش‌ها و انتقادها**
- **آثار جانبی بر دام**:
- احتمال افزایش ورم پستان (ماستیت) در گاوهای شیری تحت درمان با rbST.
- اختلالات تولیدمثلی در صورت استفاده نادرست.
- **نگرانی‌های زیست‌محیطی**:
- دفع هورمون‌ها از طریق کود و تأثیر بر اکوسیستم.
- **تجارت بین‌المللی**:
- محدودیت صادرات گوشت به کشورهایی مانند اتحادیه اروپا به دلیل ممنوعیت هورمون‌ها.
---
### **جمع‌بندی و توصیه‌ها**
- استفاده از هورمون‌های رشد **تنها تحت نظارت دامپزشک** و با رعایت دقیق **دوز، روش تجویز و دوره پرهیز** مجاز است.
- انتخاب گاوهای سالم و تغذیه با جیره متعادل، پیش‌نیاز موفقیت این روش‌هاست.
- آگاهی از قوانین محلی و الزامات بازارهای صادراتی پیش از استفاده ضروری است.
- جایگزین‌های طبیعی مانند **به‌نژادی گاوهای پربازده** یا **بهبود مدیریت تغذیه** نیز می‌توانند راندمان را افزایش دهند.
در صورت نیاز به جزئیات بیشتر درباره نوع خاصی
از هورمون یا مقررات کشور خاص، می‌توانم اطلاعات تخصصی‌تری ارائه دهم.
