**کاسه سر (جمجمه) مرغهای تخمگذار** ساختاری پیچیده است که نقش حیاتی در محافظت از مغز، اندامهای حسی (چشمها، گوشها و منقار) و سیستم تنفسی ایفا میکند. سلامت این ناحیه برای عملکرد طبیعی مرغها و تولید تخممرغ اهمیت دارد. در زیر به جزئیات ساختار، عملکرد، مشکلات رایج و مدیریت سلامت کاسه سر مرغهای تخمگذار پرداخته میشود:
---
### **ساختار کاسه سر مرغهای تخمگذار**
۱. **استخوانهای جمجمه**:
- جمجمه مرغها از استخوانهای سبک و مقاوم تشکیل شده که بهصورت یکپارچه به هم متصل هستند.
- **منقار**: بخش جلویی جمجمه است که از استخوانهای فک بالا و پایین تشکیل شده و برای خوردن غذا، آشامیدن و نظافت پرها استفاده میشود.
- **حفرههای چشم**: بزرگ و عمیق هستند تا امکان دید وسیع را فراهم کنند.
- **سینوسها**: حفرههای هوایی در جمجمه که به سیستم تنفسی متصلاند و نقش تعدیل دمای هوا و سبک کردن جمجمه را دارند.
۲. **ارتباط با سیستم تنفسی**:
- سینوسهای جمجمه به بینی و مجاری تنفسی فوقانی متصلاند و عفونت در این نواحی میتواند به سرعت گسترش یابد.
---
### **عملکردهای کاسه سر**
- **محافظت از مغز و اندامهای حسی**.
- **تنفس**: سینوسها در تنظیم رطوبت و دمای هوای ورودی به ریهها نقش دارند.
- **تغذیه**: منقار برای برداشت دانهها، خرد کردن غذا و نوشیدن آب ضروری است.
- **تعادل**: ساختار جمجمه به حفظ تعادل مرغ کمک میکند.
---
### **مشکلات رایج در ناحیه کاسه سر مرغهای تخمگذار**
۱. **عفونتهای سینوسی (سینوزیت)**:
- ناشی از باکتریها (مانند مایکوپلاسما گالیسپتیکوم) یا ویروسها که باعث تورم سینوسها، ترشحات بینی و اشکریزش میشوند.
- **علائم**: عطسه، تنفس صدادار، تورم زیر چشمها و کاهش اشتها.
- **درمان**: آنتیبیوتیکهای تجویزی توسط دامپزشک و بهبود شرایط محیطی.
۲. **آسیبهای فیزیکی**:
- ضربه به سر در اثر برخورد با اجسام سخت، درگیری با مرغهای دیگر یا استرس.
- **علائم**: خونریزی، تورم یا تغییر شکل جمجمه.
- **پیشگیری**: کاهش تراکم گله و حذف اجسام تیز از محیط.
۳. **نقصهای مادرزادی**:
- برخی مرغها با جمجمه یا منقار بدشکل متولد میشوند (مانند منقار کج) که ممکن است در تغذیه اختلال ایجاد کند.
- **مدیریت**: اصلاح منقار توسط دامپزشک یا حذف مرغهای ناتوان از گله.
۴. **کمبودهای تغذیهای**:
- کمبود کلسیم، ویتامین D۳ یا فسفر میتواند استخوانهای جمجمه را ضعیف کرده و خطر شکستگی را افزایش دهد.
- **علائم**: نرمی استخوان (راشیتیسم)، تورم مفاصل جمجمه یا رشد ناقص منقار.
۵. **تومورها یا آبسهها**:
- ایجاد تودههای غیرطبیعی در ناحیه سر (مانند تومورهای ویروسی مارک یا آبسههای باکتریایی).
- **درمان**: جراحی یا دارودرمانی تحت نظر دامپزشک.
---
### **مدیریت سلامت کاسه سر مرغها**
۱. **تغذیه مناسب**:
- تأمین **کلسیم** (۴-۳.۵٪ جیره)، **ویتامین D۳** (برای جذب کلسیم) و **ویتامین A** (سلامت مخاط سینوسها).
- استفاده از جیره بالانسشده با پروتئین کافی (۱۶-۱۸٪).
۲. **کنترل بیماریها**:
- واکسیناسیون منظم علیه بیماریهای تنفسی (مانند نیوکاسل و برونشیت عفونی).
- قرنطینه مرغهای بیمار برای جلوگیری از انتشار عفونت.
۳. **بهبود شرایط محیطی**:
- **تهویه مناسب**: کاهش تجمع آمونیاک و رطوبت که محرک عفونتهای سینوسی هستند.
- **نورپردازی ملایم**: کاهش استرس و جلوگیری از رفتارهای تهاجمی (نوکزدگی).
- **فضای کافی**: حداقل ۰.۱ متر مربع فضای مفید به ازای هر مرغ در قفس.
۴. **نظارت روزانه**:
- بررسی ظاهر سر (تورم، ترشحات یا خونریزی) و رفتار مرغها (تنفس دشوار، بیاشتهایی).
- کنترل منقار برای جلوگیری از رشد بیش از حد یا آسیب.
---
### **نشانههای هشداردهنده**
- تورم غیرعادی در ناحیه چشم یا سینوسها
- ترشحات سبز یا زرد از بینی
- کاهش ناگهانی تولید تخممرغ
- لنگش یا عدم تعادل
در صورت مشاهده این علائم، **فوراً با دامپزشک مشورت کنید**.
---
### **نتیجهگیری**
سلامت کاسه سر مرغهای تخمگذار بهویژه در شرایط پرورشی فشرده، نیازمند توجه به تغذیه، پیشگیری از بیماریها و مدیریت محیطی است. با تأمین مواد مغذی ضروری، کاهش استرس و نظارت منظم، میتوان از بسیاری از مشکلات مرتبط با جمجمه و سینوسها جلوگیری کرد و بازدهی گله را حفظ نمود.
