مدیریت وزنگیری گوساله‌ها در دوره **شیرخوارگی (۰ تا ۲-۳ ماهگی)** پایه‌ای برای سلامت، رشد آینده و بهره‌وری اقتصادی گله است. برای دستیابی به افزایش وزن مطلوب (حداقل **۵۰۰-۷۰۰ گرم در روز**)، رعایت اصول علمی تغذیه و مدیریت ضروری است. در ادامه، راهکارهای کلیدی توضیح داده می‌شود:
---
### **۱. اهداف وزنگیری مطلوب**
- **تولد تا ۱ ماهگی**: افزایش وزن روزانه **۴۰۰-۶۰۰ گرم**
- **۱ تا ۲ ماهگی**: افزایش وزن روزانه **۶۰۰-۸۰۰ گرم**
- **۲ تا ۳ ماهگی**: افزایش وزن روزانه **۷۰۰-۹۰۰ گرم**
> **معیار موفقیت**: دوبرابر شدن وزن تولد تا **۶۰ روزگی**.
---
### **۲. استراتژی‌های تغذیه‌ای برای حداکثر وزنگیری**
#### **الف) تغذیه آغوز (کلستروم) در ۲۴ ساعت اول**
- **مقدار**: ۸-۱۰٪ وزن بدن (حدود **۴ لیتر در ۶ ساعت اول**).
- **کیفیت**: آغوز با **IgG > ۵۰ گرم/لیتر** (اندازه‌گیری با کلسترومتر).
- **تأثیر**: پیشگیری از بیماری‌ها و افزایش نرخ بقا → **رشد بهتر**.
#### **ب) برنامه شیردهی بهینه**
| دوره سنی | مقدار شیر/جایگزین شیر | وعده‌های روزانه | پروتئین/چربی جایگزین شیر |
|----------------|------------------------|------------------|---------------------------|
| هفته ۱-۲ | ۸-۱۰ لیتر | ۳ وعده | ۲۲-۲۸٪ پروتئین، ۱۵-۲۰٪ چربی |
| هفته ۳-۶ | ۱۰-۱۲ لیتر | ۲ وعده | ۲۰-۲۴٪ پروتئین، ۱۶-۱۸٪ چربی |
| هفته ۷-۸ | ۶-۸ لیتر | ۲ وعده → ۱ وعده | ۱۸-۲۰٪ پروتئین |
- **نکات**:
- استفاده از **جایگزین شیر (MR) باکیفیت** (پروتئین شیر **غیرگیاهی**).
- دمای شیر: **۳۸-۴۰°C** (شبیه شیر مادر).
- پاک‌سازی دقیق بطری‌ها پس از هر بار مصرف.
#### **ج) تحریک مصرف خوراک جامد از ابتدا**
- **کنسانتره آغازین (Starter)**:
- پروتئین: **۱۸-۲۲٪**، انرژی: **۳.۰-۳.۲ Mcal/kg**، فیبر خام **< ۶٪**.
- از **روز سوم** در اختیار گوساله قرار گیرد.
- افزودن **پروبیوتیک** و **پری‌بیوتیک** برای بهبود هضم.
- **علوفه**:
- از **هفته دوم** یونجه باکیفیت (خرد شده) اضافه شود.
#### **د) آب آشامیدنی**
- دسترسی آزاد به **آب تمیز** از **روز اول** (حتی در زمستان).
- آب گرم در هفته‌های اول **مصرف استارتر را ۳۰٪ افزایش می‌دهد**.
---
### **۳. مدیریت محیطی برای وزنگیری بهتر**
- **بهداشت**:
- ضدعفونی آخور، آبخوری و جایگاه پس از هر بار استفاده.
- پیشگیری از **اسهال** (علت اصلی کاهش رشد).
- **جایگاه انفرادی**:
- تا ۲ ماهگی برای کاهش رقابت و کنترل بیماری.
- بستر خشک (کاه یا خاک‌اره) + تهویه مناسب.
- **استرس‌زدایی**:
- پرهیز از جابه‌جایی، واکسیناسیون یا اخته‌کردن همزمان با تغییرات تغذیه.
---
### **۴. پایش رشد و سلامت**
- **توزین منظم**:
- هفتگی در ماه اول → ماهانه پس از آن.
- ثبت داده‌ها در نرم‌افزارهای مدیریت گله.
- **نشانه‌های رشد مطلوب**:
- پوشش صاف و براق، فعالیت بالا، اشتیاق به خوراک.
- **مداخله سریع در موارد**:
- اسهال، کاهش مصرف شیر/خوراک، بی‌حالی.
---
### **۵. مقایسه راهکارهای افزایش وزن**
| روش | تأثیر بر وزنگیری | هزینه اجرا |
|-----------------------|-------------------|-------------|
| افزایش حجم شیر | +++ (عالی) | $$$ (بالا) |
| بهبود کیفیت استارتر | ++ (مؤثر) | $$ (متوسط) |
| استفاده از افزودنی‌ها | + (کمک‌کننده) | $ (کم) |
| مدیریت بهداشتی | +++ (پیشگیرانه) | $ (کم) |
> **هشدار**: افزایش حجم شیر بدون تحریک مصرف استارتر → تاخیر در **توسعه شکمبه** و مشکلات پس از شیرگیری!
---
### **۶. جمع‌بندی: برنامه عملی وزنگیری**
۱. **هفته ۱**:
- آغوز کافی + شیر/جایگزین شیر (۸-۱۰ لیتر/روز) + استارتر پروتئینی.
۲. **هفته ۲-۴**:
- افزایش شیر به ۱۰-۱۲ لیتر/روز + آب آزاد + یونجه.
۳. **هفته ۵-۸**:
- کاهش تدریجی شیر + تمرکز بر مصرف **استارتر (۱.۵-۲ کگ/روز)**.
۴. **پایش مستمر**:
- وزن‌کشی + ثبت مصرف خوراک + علائم سلامت.
با اجرای این برنامه، گوساله‌ها تا **۸ هفتگی** به وزن **۷۰-۹۰ کیلوگرم** (برای نژاد هلشتاین) رسیده و آماده انتقال به دوره پرواری هستند. ✅
