طراحی **سیستم تهویه و هوادهی کبوترخانه** یکی از **حساسترین فاکتورهای موفقیت** در پرورش کبوتر است. عدم تهویه مناسب باعث تجمع **آمونیاک**، **رطوبت** و **پاتوژن‌های بیماری‌زا** می‌شود. در اینجا استانداردهای فنی بر اساس اقلیم ایران ارائه می‌شود:
---
### 🌬️ اصول پایه سیستم تهویه
| پارامتر | استاندارد مورد نیاز | عواقب عدم رعایت |
|-------------------|----------------------------------|-------------------------------------|
| **دفع آمونیاک** | حداکثر ۱۰ ppm (قابل اندازه‌گیری با سنسور) | بیماری‌های تنفسی، کاهش تولیدمثل |
| **رطوبت نسبی** | ۵۰–۶۰٪ | رشد قارچ‌ها (آسپرژیلوس) |
| **نرخ تعویض هوا**| ۱۵–۲۰ بار در ساعت در زمستان<br>۳۰–۴۰ بار در ساعت در تابستان | استرس گرمایی، مرگ‌ومیر جوجه‌ها |
---
### 🛠️ انواع سیستم‌های تهویه (بر اساس اندازه کبوترخانه)
#### **۱. سیستم طبیعی (مناسب برای واحدهای زیر ۲۰ متر)**
- **ورودی هوا:**
- دریچه‌های **مشبک** در ارتفاع ۵۰ سانتی‌متری کف (با توری ضد حشرات).
- مساحت: ۵٪ سطح کف.
- **خروجی هوا:**
- دریچه‌های **سقفی** با **کلاهک چرخان** (بادبزن) + توری ضد پرنده.
- مساحت: ۳٪ سطح کف.
- **بهینه‌سازی:**
- نصب **پنجره‌های کشویی** رو به جهت باد غالب منطقه.
#### **۲. سیستم مکانیکی (ضروری برای واحدهای بالای ۲۰ متر)**
- **تجهیزات:**
| وسیله | ظرفیت پیشنهادی | محل نصب |
|----------------------|--------------------------------|-----------------------|
| **اگزاست فن کانالی** | ۱۵۰۰–۲۰۰۰ CFM به ازای هر ۱۰m² | سقف یا دیوار انتهایی |
| **پد سلولزی خنک‌کننده** | ضخامت ۱۰–۱۵ سانتی‌متر | مقابل فن‌های ورودی |
| **پنکه سقفی** | قطر ۱۲۰ سانتی‌متر | مرکز سالن |
- **نکات کلیدی:**
- فن‌های خروجی باید **۳۰٪ قوی‌تر** از فن‌های ورودی باشند.
- پدهای سلولزی فقط در **اقلیم خشک** (یزد، کرمان) مؤثرند.
---
### 📐 محاسبه فن بر اساس متراژ (فرمول ساده)
```
حداقل ظرفیت فن (CFM) = متراژ کف (m²) × ارتفاع (m) × نرخ تعویض هوا
```
- **مثال:** کبوترخانه ۳۰m² با ارتفاع ۲.۵m در تابستان:
`۳۰ × ۲.۵ × ۴۰ = ۳۰۰۰ CFM`
→ نیاز به **دو فن ۱۵۰۰ CFM** یا **یک فن صنعتی ۳۰۰۰ CFM**.
---
### ❄️ سیستم خنک‌کننده تابستانی (مناطق گرم‌سیر)
| روش | سازوکار | هزینه اجرا |
|-------------------|--------------------------------|------------------|
| **مه‌پاش فشارقوی** | پاشش قطرات ریز آب (کاهش ۵–۸°C) | متوسط |
| **سایبان متحرک** | پوشش نی یا پارچه‌ای روی سقف | کم |
| **دیوار سبز** | کاشت گیاهان رونده دیواری | بالا (اما دائم) |
> ⚠️ از **کولر آبی** پرهیز کنید (افزایش رطوبت → رشد کنه).
---
### ♨️ گرمایش زمستانی (مناطق سردسیر)
- **بهترین گزینه:**
- **هیترهای تابشی گازی** (نصب در ارتفاع ۳ متری) → گرمای متمرکز بدون کاهش اکسیژن.
- **گزینه اقتصادی:**
- **لامپ‌های مادون‌قرمز ۲۵۰ وات** (هر ۱۰m² یک لامپ).
- **هشدارها:**
- ممنوعیت استفاده از **بخاری‌های نفتی** (خطر CO²).
- حفظ دمای **۱۲–۱۸°C** برای کبوترهای بالغ و **۲۸–۳۲°C** برای جوجه‌ها.
---
### ⚠️ ۷ خطای رایج در طراحی تهویه
۱. **ورودی و خروجی در یک سمت:**
→ ایجاد "جیب هوا" و تهویه ناقص. ✅ راهکار: ورودی و خروجی در **دو دیوار مقابل**.
۲. **فن بدون ترموستات:**
→ مصرف انرژی بالا. ✅ نصب **ترموستات دیجیتال** (تنظیم دما محور).
۳. **عدم تعادل فشار هوا:**
→ کوبیدن درب‌ها. ✅ استفاده از **دریچه فشارشکن**.
۴. **تهویه مستقیم روی لانه‌ها:**
→ سرماخوردگی. ✅ نصب **بافل‌های تغییر جهت هوا**.
۵. **فیلتر هوای متراکم:**
→ کاهش راندمان فن. ✅ تمیز کردن فیلترها **هر ۱۵ روز**.
۶. **نصب فن روی دیوار شرقی:**
→ ورود گرما در تابستان. ✅ نصب روی **دیوار شمالی**.
۷. **عدم مانیتورینگ:**
→ خرید **ترمیستور+هیگرومتر دیجیتال** (حداقل قیمت: ۱.۵ میلیون تومان).
---
### 🌫️ تست عملکرد سیستم (راهکار میدانی)
۱. **تست دود:**
- روشن کردن **چوب پنبه دودزا** در کف → حرکت دود به سمت سقف در ۱۰ ثانیه.
۲. **تست کاغذ:**
- قرار دادن **کاغذ نازک** روی دریچه خروجی → مکش قوی باید کاغذ را نگه دارد.
۳. **تست بوی آمونیاک:**
- اگر پس از ۵ دقیقه حضور در کبوترخانه **چشم‌ها سوزش** داشت، سیستم نقص دارد!
---
### ✅ جمع‌بندی تجهیزات ضروری
| ردیف | تجهیز | برندهای پیشنهادی ایران |
|------|------------------------|---------------------------|
| ۱ | اگزاست فن کانالی | **تهویه صنعت**، **الوند** |
| ۲ | ترموستات دیجیتال | **سینا ترمو**، **زرین** |
| ۳ | سنسور آمونیاک | **گازتک**، **ایساتیس** |
| ۴ | لامپ مادون‌قرمز | **فن آوران**، **پارس‌نور**|
> **هزینه کل حدودی:**
> - واحد کوچک (۲۰m²): ۱۵–۲۵ میلیون تومان
> - واحد صنعتی (۱۰۰m²): ۷۰–۱۲۰ میلیون تومان
با طراحی صحیح، **بیماری‌های تنفسی تا ۹۰٪ کاهش** و **وزن‌گیری جوجه‌های گوشتی تا ۲۰٪ افزایش** می‌یابد! 💨🕊️
