همزمان‌سازی فحلی (Estrus Synchronization) در گله‌های مادر گاو **یک ابزار مدیریتی کلیدی** برای افزایش بازدهی تولیدمثلی، کاهش دوره‌های انتظار برای تلقیح، و تسهیل برنامه‌ریزی زایش است. روش‌های متداول بر پایه‌ی استفاده از **هورمون‌های مصنوعی** طراحی شده‌اند و به دو دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شوند:
**۱. پروتکل‌های مبتنی بر پروژسترون**
**۲. پروتکل‌های مبتنی بر پروستاگلاندین (PG)**
در ادامه، رایج‌ترین پروتکل‌ها با جزئیات فنی ارائه می‌شود:
---
### **۱. پروتکل‌های مبتنی بر پروژسترون**
#### **الف. CIDR + PG**
- **مواد مورد نیاز:**
- دستگاه واژینال حاوی پروژسترون (CIDR)
- پروستاگلاندین F2α (مثل **Dinoprost** یا **Cloprostenol**)
- **مراحل اجرا:**
| روز | اقدام |
|---|---|
| **روز ۰** | قرار دادن CIDR + تزریق **PG** |
| **روز ۷** | خارج کردن CIDR |
| **روز ۹-۱۰** | **بروز فحلی** (۶۰-۷۲ ساعت پس از خروج CIDR) |
| **روز ۱۰** | **تلقیح مصنوعی (FTAI)** یا استفاده از تشخیص فحلی |
- **مزایا:**
- همزمان‌سازی خوب در گاوهای دارای جسم زرد (CL) و بدون CL.
- نرخ باروری: ~۵۵-۶۵%.
#### **ب. پروتکل ۷ روزه PRID/PG**
- مشابه CIDR، ولی با استفاده از دستگاه PRID.
---
### **۲. پروتکل‌های مبتنی بر پروستاگلاندین (PG)**
#### **الف. پروتکل دو تزریق PG (با فاصله ۱۱-۱۴ روز)**
- **مواد:** پروستاگلاندین (مثل **Lutalyse**)
- **مراحل:**
| روز | اقدام |
|---|---|
| **روز ۰** | تزریق PG به **تمام گاوها** |
| **روز ۳-۵** | فحلی در گاوهای دارای جسم زرد فعال (روز ۱۱-۱۴ چرخه) |
| **روز ۱۱-۱۴** | تزریق **دوم PG** به گاوهایی که فحلی نشان ندادند |
| **روز ۱۴-۱۶** | **فحلی گروهی** |
- **محدودیت:**
- فقط روی گاوهای دارای جسم زرد مؤثر است (~۶۰-۷۰% گله).
#### **ب. پروتکل G7G (GnRH + 7 days + PG + GnRH)**
- **مواد:** PG + **هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRH)** (مثل **Cystorelin**)
- **مراحل:**
| روز | اقدام |
|---|---|
| **روز ۰** | تزریق **GnRH** + قرار دادن **CIDR** (اختیاری) |
| **روز ۷** | تزریق **PG** + خارج کردن CIDR (اگر استفاده شده) |
| **روز ۹** | تزریق **دوم GnRH** |
| **روز ۱۰** | **FTAI** (تلقیح در زمان ثابت، بدون تشخیص فحلی) |
- **نرخ باروری:** ۴۵-۶۰%.
---
### **۳. پروتکل Ovsynch (طلایی برای گاوهای شیری)**
- **مواد:** GnRH + PG
- **مراحل استاندارد:**
| روز | اقدام |
|---|---|
| **روز ۰** | تزریق **GnRH** |
| **روز ۷** | تزریق **PG** |
| **روز ۹** | تزریق **دوم GnRH** |
| **روز ۱۰** | **FTAI** (۱۶-۲۰ ساعت پس از آخرین GnRH) |
- **بهینه‌سازی:**
- اضافه کردن **CIDR** از روز ۰ تا ۷ (افزایش همزمان‌سازی).
- **پروتکل Double Ovsynch:** برای گاوهای تازه‌زا.
---
### **۴. پروتکل‌های ترکیبی برای گاوهای گوشتی**
#### **پروتکل ۵-Day CO-Synch + CIDR**
- **مراحل:**
| روز | اقدام |
|---|---|
| **روز ۰** | تزریق **GnRH** + قرار دادن **CIDR** |
| **روز ۵** | خارج کردن CIDR + تزریق **PG** |
| **روز ۸** | **FTAI** (۷۲ ساعت پس از خروج CIDR) |
- **مزیت:** کوتاه‌تر از پروتکل‌های ۷ روزه.
---
### **نکات طلایی اجرایی**
۱. **انتخاب پروتکل بر اساس:**
- نوع گله (شیری/گوشتی)
- امکانات (تشخیص فحلی، FTAI)
- هزینه هورمون‌ها.
۲. **تشخیص فحلی:**
- **علائم:** بی‌قراری، بالا رفتن روی گاوهای دیگر، ترشحات شفاف واژینال، کاهش شیر.
- **بهترین زمان:** ۲۰ دقیقه صبح و عصر.
۳. **زمان‌بندی تلقیح:**
- **قانون ۱۲-۱۲:** تلقیح **۱۲ ساعت پس از شروع فحلی** یا **۱۲ ساعت قبل از تخمک‌گذاری**.
۴. **مدیریت تغذیه‌ای:**
- اطمینان از **امتیاز وضعیت بدنی (BCS) = ۲.۵-۳** (بالاترین باروری در BCS=۲.۷۵).
۵. **ثبت دقیق داده‌ها:**
- تاریخ‌های هورمون‌تراپی، فحلی، تلقیح، زایش.
---
### **مزایای همزمان‌سازی فحلی**
- **کاهش دوره‌ی گوساله‌زایی**
- **تمرکز زایش‌ها در فصل مطلوب**
- **بهبود نرخ باروری** با FTAI
- **کاهش وابستگی به تشخیص فحلی**.
---
### **چالش‌ها و راهکارها**
| چالش | راهکار |
|---|---|
| **هزینه هورمون‌ها** | استفاده در گاوهای دارای BCS مناسب |
| **نیاز به نیروی کار** | آموزش کارکنان + برنامه‌ریزی دقیق |
| **کاهش باروری در برخی پروتکل‌ها** | ترکیب با **تشخیص فحلی** |
✅ **توصیه نهایی:**
> - برای گله‌های شیری: **Ovsynch** یا **Double Ovsynch**.
> - برای گله‌های گوشتی: **۵-Day CO-Synch + CIDR**.
> **همواره با دامپزشک گله مشورت کنید!** 🔬
