استفاده از **ضایعات صنایع غذایی** (Food Industry By-Products) در جیره دام و طیور، یک راهکار اقتصادی و زیست‌محیطی برای کاهش هزینه‌های تغذیه و بازیافت منابع است. این مواد با دارا بودن ارزش غذایی متغیر، نیازمند مدیریت دقیق برای جلوگیری از مخاطرات سلامتی هستند. در زیر، دسته‌بندی، مزایا، محدودیت‌ها و راهکارهای عملی ارائه می‌شود:
---
### **۱. دسته‌بندی ضایعات غذایی قابل استفاده**
| نوع ضایعات | مثال‌های رایج | ارزش غذایی کلیدی |
|-------------------------|-------------------------------------------------------------------------------|---------------------------------------|
| **ضایعات لبنی** | آب پنیر (Whey)، دوغ تخمیر شده، شیر دورریز | پروتئین بالا (۱۲-۲۵٪)، لاکتوز، کلسیم |
| **ضایعات نانوایی** | نان خشک، بیسکویت شکسته، کیک‌های غیرقابل فروش | انرژی بالا (۳-۳.۵ Mcal/kg)، کربوهیدرات |
| **ضایعات میوه‌و سبزی** | پوست میوه، تفاله آبمیوه‌گیری، سبزیجات ضایع شده | فیبر، ویتامین‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها |
| **ضایعات کشتارگاهی** | پودر خون، پودر استخوان، پودر پر | پروتئین خام (۶۰-۹۰٪)، مواد معدنی |
| **ضایعات روغنی** | تفاله کلزا، کنجد، آفتابگردان پس از استخراج روغن | پروتئین (۳۰-۴۰٪)، چربی باقیمانده |
| **ضایعات تخمیری** | تفاله مالت (ملاس جو)، تفاله آبجو، باگیاس نیشکر | انرژی، پروتئین قابل تخمیر |
---
### **۲. مزایای استفاده از ضایعات**
- **کاهش ۳۰-۵۰٪ هزینه جیره** در مقایسه با مواد متداول (ذرت، کنجاله سویا).
- **کاهش آلودگی محیط‌زیست** (جلوگیری از دفن یا سوزاندن ضایعات).
- **تأمین ریزمغذی‌های کم‌یاب** (مانند مواد معدنی در پودر خون).
- **بهبود هضم** در نشخوارکنندگان با استفاده از فیبر تخمیرپذیر (مثل تفاله مرکبات).
---
### **۳. چالش‌ها و محدودیت‌ها**
| چالش | راهکار مدیریتی |
|------------------------|-------------------------------------------------------------------------------|
| **تغییرپذیری ترکیبات** | آنالیز آزمایشگاهی قبل از مصرف (اندازه گیری پروتئین، رطوبت، خاکستر، سموم). |
| **فاسدپذیری سریع** | خشک‌کردن (سیلو کردن، پلت سازی) یا استفاده از نگهدارنده‌ها (اسیدهای آلی). |
| **وجود آلاینده‌ها** | پایش سموم قارچی (مایکوتوکسین‌ها)، فلزات سنگین، باقیمانده آنتی‌بیوتیک. |
**عدم تعادل غذایی** | مکمل‌سازی با آمینواسیدها (مثلاً لیزین در ضای
